Bước sang thế kỷ mới, một nhóm cán bộ “lão” và “thành” cách mạng gặp gỡ nhau, vui chuyện thế sự, cuộc đời. Trong họ có người huân chương đỏ ngực (may mắn không xanh cỏ), vị này từng bôn ba năm châu bốn biển, ngoại giao “tung hoành”, cụ khác lâu năm giữ trọng trách đứng đầu tỉnh nọ, bộ kia... không ít người đã bóc lịch trong các nhà tù, nhà đá các kiểu.

Một câu hỏi như đùa, như thật, như bản tổng kết cuộc đời, cuộc cách mạng: Việc khó khăn nhất trong đời, trong mỗi cuộc đời là gì?

- Không khuất phục trước uy vũ ư? Uy vũ bất năng khuất phục mà! Hầu hết đều lắc đầu. Họ nhìn xuống các vết sẹo trên tay, chân, những hàm răng long, má hóp, chân khập khiễng nhớ lại những thời khắc khác nhau trong “bóng tối” đã chiến thắng kẻ thù?

Vậy là “bần tiện bất năng di?” Cũng chưa phải. Thật ra “cam phận nghèo” cũng khó, mà giữ mãi nghèo cũng dở, không phải cái đáng mà ngợi ca. Phải không?

- Có lý đấy. Thế chắc hẳn là “phú quý bất năng dâm?”

- Thật ra vượt qua cửa ải này không phải dễ. Bao anh chẳng đã “sập bẫy”, đã phải chịu “vòng kim cô” của đồng tiền “tiến lên” nhận còng số 8...

Một cụ trầm ngâm nói:

- Tôi có đọc ở đâu đó rằng từ năm 1925, trên báo Thanh niên, Bác Hồ bấy giờ gọi là Lý Thụy, đồng chí Vương có viết đại ý: “Người cách mạng có thể hi sinh tài sản, gia đình, tính mạng nhưng không dám hi sinh ý kiến”. Có thể đó là cái khó nhất chăng?

Gõ gõ cái gậy ba toong xuống nền nhà đá hoa, một vị thủng thẳng:

- Ham nhất của cái anh cán bộ là quyền lực. Vì ham muốn ấy, nó (Sợ quá! Sao lại gọi thế?) có thể làm tất cả - “a tú pri” (câu tiếng Pháp là à tout prix: bất cứ giá nào). Do đó theo mình, tay nào vượt qua được quyền lực là giải quyết được cái khó nhất. Hồi “phản tĩnh” ở Trung Quốc chẳng đã học “qua ngũ quan trảm lục tướng”⁽¹⁾ là gì? Gái đẹp, công danh, giàu sang, sống chết... gì nữa nhỉ.

Bỏ cặp kính trắng xuống bàn, một thành viên “hội thảo” tổng luận:

- Tất cả đều có một mẫu số chung. Đó là, theo Bác “đấu tranh với bản thân là khó nhất”. Đấu tranh từ lúc trẻ không ăn vụng, không nói dối, không ăn cắp... cho đến lúc già không “ôm” mãi “trưởng” này “phó nọ” mà phải có gan “rút lui” biết dừng, biết hạ cánh ở thời điểm chí thiện.

- Hay hay, hay lắm! Mọi người reo lên. Một cụ đứng bật dậy chẳng nói năng gì, ra về.

- Nói là nói lý luận, lý thuyết cho vui, chứ có ám chỉ ông ấy đâu!

Cực đoan quá. Phải nên “chín bỏ làm mười”.

Và “hội thảo” đã “thành công rực rỡ”, “đề tài” được “nghiệm thu” xuất sắc.

(1) Câu dựa vào tích Quan Công bỏ Tào Tháo về với Lưu Bị, qua 5 cửa đi, chém 6 tướng của Tào.

Trích từ cuốn sách “Tấm gương Bác - Ngọc quý của mọi nhà” NXB Thông tin và Truyền thông xuất bản.