“Người Mỹ ít hiểu về dân tộc Việt Nam, về tinh thần yêu nước của người Việt Nam. Ngay một đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất thôi cũng đã thấy rõ tính chặt chẽ của cộng đồng gia tộc, làng nước Việt Nam. Tôi không thể nào giải thích cho người Mỹ hiểu rằng Hồ Chí Minh lại xưng “cháu” với cụ già công dân được”.

Về việc “hiểu ít”, “không hiểu” Việt Nam xin để nhà nghiên cứu người Mỹ bàn. Chỉ xin nói thêm rằng việc Bác Hồ xưng “cháu”, xưng tôi, xưng Bác thân thương, khiêm tốn là nhiều hơn xưng “Chủ tịch nước”. Bác xưng như vậy là thực lòng, thực tâm của Bác.

Khi chưa có chính quyền, cán bộ còn ẩn náu trong dân, nhờ dân nuôi nấng, giúp đỡ bát cơm, tấm áo, giúp đỡ việc giao thông, liên lạc… thì chưa có cán bộ nào “lên mặt làm quan cách mạng” như Bác viết trong thư “Gửi các đồng chí tỉnh nhà”, ngày 17 tháng 9 năm 1945, mới 28 ngày sau khi Đảng và nhân dân giành được chính quyền… Và đúng một tháng sau, ngày 17 tháng 10 năm 1945, bản Cứu quốc, số 69 đăng thư của Bác gửi “Ủy ban nhân dân các kỳ, tỉnh, huyện và làng”. Trong thư, Người phê bình “thói kiêu ngạo” của cán bộ như sau:

“Tưởng mình ở trong cơ quan Chính phủ là thần thánh rồi. Coi khinh dân gian, cử chỉ lúc nào cũng vác mặt quan cách mạng lên…”

Ngày 20 tháng 10 năm 1945, trong buổi sáng tiễn đưa 500 đội viên xung phong tuyên truyền lên đường tại Nhà hát Lớn thành phố Hà Nội, sau khi nhắc nhở anh em “phải biết mục đích tuyên truyền, biết chịu kham khổ, nhẫn nại…”, Bác lại căn dặn: “Chớ lên mặt quan cách mạng, chớ vác mặt làm quan cách mạng cho dân ghét, dân khinh, dân không ủng hộ”.

Sự kiện này gợi cho ta một suy nghĩ. Nếu nói là “chủ tịch” này, “ủy viên” kia lên mặt quan cách mạng là dễ hiểu. Nhưng đội viên tuyên truyền cũng “dám” lên mặt quan cách mạng thì xem ra cái bệnh vác mặt làm quan cách mạng rất hay lây... Vì sao có một số người là “quan”, chưa là “quan”, không là “quan” mà vẫn lên mặt quan cách mạng. Theo Bác Hồ, đó là vì họ cho mình “cao cao tại thượng, muốn ăn trên, ngồi trốc”, không muốn làm đầy tớ dân mà lại muốn làm “phụ mẫu” dân… Đứng trước dân, nhất là người già, Bác “thưa cụ”, như đã thưa với cụ Võ Liêm Sơn, Bùi Bằng Đoàn, Phan Kế Toại, cũng như với cụ Tôn, cụ Thúy… hơn tuổi Bác, như cụ Phụng Lục ở Sơn Tây, Bác xưng “cháu”… Với cán bộ ít tuổi Bác xưng mình, tôi, Bác, với các chú, các cô thân yêu và khi thương nhất Bác gọi “cháu”…

Trích từ cuốn sách “Tấm gương Bác - Ngọc quý của mọi nhà” NXB Thông tin và Truyền thông xuất bản.